Nagaan of er een risico is voor zelfdoding

Depressie en zelfdoding gaan vaak hand in hand. 10-15% van de patiënten met ernstige en terugkerende depressie sterven uiteindelijk door zelfdoding. 40-70% van de depressieve patiënten hebben te kampen met zelfdodingsgedachten. Signalen die wijzen op een acuut risico op zelfdoding zijn onder andere sterke zelfdodingsgedachten, hopeloosheid en schuldgevoel, impulsief gedrag en het direct en indirect vermelden van zelfdoding.

Het is vaak heel moeilijk om zelfdodingsgedachten en –gedragingen ter sprake te brengen. Echter, als je vermoedt dat iemand suïcidale gedachten heeft, is het belangrijk dat je de persoon hierover aanspreekt om zo te bepalen of urgente medische zorg vereist is. Als dit het geval is, kan je de spoedafdeling in jouw buurt bellen. Als je het gevoel hebt dat iemand zijn gedachten met jouw wil delen, is het belangrijk dat je jezelf warm en open opstelt. Probeer uit te maken of er een acuut risico voor suïcide is, zodat je kan bepalen of iemand dringend hulp nodig heeft.
 
Het is niet altijd eenvoudig om het suïciderisico in te schatten. Veel mensen maken ooit wel een situatie mee waarin de gedachten aan zelfdoding in hen opkomt. Dit komt vaker voor bij ouderen en religieuze mensen. Sommige mensen rapporteren zelfdodingsgedachten of een passieve wens om te sterven. Dit betekent niet noodzakelijk dat er een onmiddellijk risico bestaat dat deze gedachten daadwerkelijk worden uitgevoerd. Echter, het risico neemt sterk toe wanneer iemand concrete plannen heeft gemaakt. Het is daarom belangrijk om te achterhalen hoe sterk de intentie tot zelfdoding is.

De volgende vragen kunnen helpen om in te schatten hoe serieus het risico op zelfdoding is:

Procedure in geval van een acuut risico op zelfdoding

Als je te maken krijgt met een acuut risico voor zelfdoding, kunnen de volgende gedachten en stappen jou helpen. Ze zijn ook van toepassing wanneer je vermoedt dat de suïcideplannen heel concreet zijn en de persoon in kwestie in gevaar is.

• Win tijd. De neiging tot zelfdoding is meestal niet van blijvende aard. Een acute crisis kan snel overgaan. Als de zelfdodingsdaad vermeden kan worden, is de kans groot dat de persoon overleeft. Bronnen van hoop ter sprake brengen, zoals geloof, vrienden en familie, kan van onschatbare waarde zijn.
• Luister op empathische wijze. Reik geen oplossingen aan, luister geduldig en stel je begripvol op.
• Zoek bijkomende hulp. Kunnen eventueel familieleden betrokken worden? Heeft (of had) de persoon reeds contact met een psychiater? Is er een vertrouwensband met de huisarts? Waar bevindt zicht de dichtstbijzijnde spoedafdeling of het psychiatrische ziekenhuis? Indien nodig, bel je de dokter of een ziekenwagen.

Gedwongen opname

Wanneer je het gevoel hebt dat iemand gevaar loopt om zichzelf schade toe te brengen, en wanneer deze persoon zich in zulk een wanhopige toestand bevindt en niet wil ingaan op jouw voorstel om hulp in te schakelen, in dat geval is een gedwongen ziekenhuisopname een mogelijke oplossing. Wanneer een patiënt omwille van zijn/haar depressie een vertekend beeld heeft van de situatie en zelfdoding als de enige mogelijke uitweg ziet, mag je dit idee niet zomaar aanvaarden. Je mag de persoon in kwestie niet zomaar laten gaan. De patiënt wordt gedreven door depressie en wanhoop, en handelt niet uit vrije wil. Je kan proberen om deze persoon te helpen door contact op te nemen met de hulpdiensten in jouw omgeving.

Samenvattend: pastoraal werkers kunnen een belangrijke rol spelen voor de samenleving door mensen die het moeilijk hebben te ondersteunen. Ze hebben een poortwachterfunctie om mensen met depressie en suïcidegedachten te herkennen en door te verwijzen naar de hulpverlening. Op deze manier kunnen ze levens redden.