Nagaan of er een risico op suïcide is

Depressie en zelfdoding gaan vaak hand in hand. 10-15% van de patiënten met zware en terugkerende depressie sterft uiteindelijk door zelfdoding. 40-70% van de patiënten met depressie heeft gedachten over zelfdoding.

Signalen die kunnen wijzen op een acuut risico op zelfdoding zijn onder andere zelfdodingsgedachten, hopeloosheid en schuldgevoel, impulsiviteit, en het direct en indirect vermelden van zelfdoding.Het is vaak moeilijk om zelfdodingsgedachten en –gedrag ter sprake te brengen. Het is echter belangrijk om dit toch te doen, vooral tijdens de adolescentie. Vaak brengen adolescenten zichzelf schade toe (bv. zichzelf snijden) om psychologische pijn te verzachten en niet zozeer om een einde te maken aan hun leven.

Echter, zelfs niet-dodelijk zelfbeschadigend gedrag verhoogt het risico op meer zelfbeschadigend gedrag en zelfdoding. Het is belangrijk dat je begrijpt waarom iemand aan zelfbeschadiging doet. Als een leerkracht denkt dat het nuttig is, en de jongere wil praten over zijn gedachten, zorg dan voor een warme en open sfeer.Als je het gevoel hebt dat een jongere er echt aan denkt om zichzelf schade toe te brengen, is het belangrijk om deze hier meteen over aan te spreken zodat je kan bepalen of doorverwijzing naar dringende medische zorg noodzakelijk is. Het is soms moeilijk om uit te maken of er nood is aan dringende hulp. Bij frustraties reageren jongeren vaak wanhopig en impulsief door zichzelf te beschadigen. Dit betekent niet noodzakelijk dat er onmiddellijk gevaar dreigt. Niettemin wordt het risico steeds groter naarmate de gedachten dwingender worden en er concrete plannen worden gemaakt. Het is dus heel belangrijk om een duidelijk beeld te krijgen van hoe concreet de zelfdodingsneigingen zijn.

De volgende vragen kunnen helpen om in te schatten hoe serieus het risico op zelfdoding is:

Procedure in het geval van een acuut risico op zelfdoding

Als je betrokken geraakt bij een situatie waarin een persoon acute zelfdodingsneigingen heeft, kunnen de volgende gedachten en stappen jou helpen. Ze zijn ook van toepassing wanneer je vermoedt dat de suïcideplannen heel concreet zijn en de persoon in kwestie in gevaar is.

• Win tijd. De neiging tot zelfdoding is meestal niet van blijvende aard. Een acute crisis kan snel overgaan. Als de zelfdodingsdaad vermeden kan worden, is de kans groot dat de persoon overleeft. Bronnen van hoop ter sprake brengen, zoals geloof, vrienden en familie, kan van onschatbare waarde zijn.
• Luister op empathische wijze. Reik geen oplossingen aan, luister geduldig en stel je begripvol op.
• Zoek bijkomende hulp. Kunnen eventueel familieleden betrokken worden? Heeft (of had) de persoon reeds contact met een psychiater? Is er een vertrouwensband met de huisarts? Waar bevindt zicht de dichtstbijzijnde spoedafdeling of het psychiatrische ziekenhuis? Indien nodig, bel je de dokter of een ziekenwagen.

Gedwongen opname

Wanneer je als leerkracht het gevoel hebt dat iemand gevaar loopt om zichzelf schade toe te brengen, en wanneer deze persoon zich in zulk een wanhopige toestand bevindt dat deze niet wil ingaan op jouw voorstel om hulp in te schakelen, in dat geval is een gedwongen ziekenhuisopname een mogelijke oplossing.

Wanneer een jongere omwille van zijn/haar depressie een vertekend beeld heeft van de situatie en zelfdoding als de enige mogelijke uitweg ziet, mag je als leerkracht dit idee niet zomaar aanvaarden. Je mag de adolescent in kwestie niet zomaar laten gaan. De jonge patiënt wordt gedreven door depressie en wanhoop, en handelt niet uit vrije wil.

De leerkracht moet hulp verlenen door contact op te nemen met de familie en door de adolescent door te verwijzen naar dringende medische hulp. Bel naar het nummer 112 om dringende medische hulp of hulp van de politie in te schakelen. Deze professionals beoordelen dan of de adolescent, ongeacht zijn/haar eigen wil of de wil van de familie, naar een psychiatrische afdeling wordt gebracht.